Pera Müzesi ile İstanbul Araştırmaları Enstitüsü’nün ortaklaşa düzenledikleri İstanbul’dan Bizans’a, Bizans mirasına dair yeni bir milletlerarası ve mahallî farkındalığın oluşmasında İstanbul’un merkezi rolünü inceliyor. Güçlü bir arkeolojik eser ve arşiv seçkisi ile etkileyici canlandırmaları bir ortaya getiren stant, 6 Mart’a kadar Pera Müzesi’nde ziyaret edilebilir.
Suna ve İnan Kıraç Vakfı Pera Müzesi ile İstanbul Araştırmaları Enstitüsü, Bizans’la ilgili iki sergiyi eş vakitli olarak sanatseverlerin beğenisine sunuyor. İstanbul Arkeoloji Müzeleri’nde yer alan Bizans yapıtlarını odağına alan bu stantlardan birincisi, İstanbul’dan Bizans’a: Yeniden Keşfin Yolları, 1800–1955” adını taşıyor ve Bizans araştırmalarının İstanbul’daki gelişimine ışık tutuyor.
İstanbul’dan Bizans’a sergisi, Pera Müzesi ve İstanbul Araştırmaları Enstitüsü’nün ortak çalışmasıyla, Bizans sanatı uzmanı Brigitte Pitarakis’in küratörlüğünde hazırlandı. Osmanlı başşehrinin, Bizans araştırmalarının şekillenmesindeki merkezi rolünü irdeleyen stant, bugüne kadar gereğince çalışılmamış bir alana mercek tutarken, İstanbul Arkeoloji Müzeleri’nin Bizans koleksiyonları başta olmak üzere etkileyici bir arşiv seçkisini sanatseverlerle buluşturuyor. Bu seçkiye Türkiye’den ve dünyadan, değerli bir çok kütüphane ve arşiv kurumu ile özel koleksiyonlar katkıda bulundu. Döneme mahsus, gösterişli bir üslupta resimlendirilmiş nadir kitaplar, baskı ve haritalar, orjinal arşiv fotoğrafları, evrak ve fotoğraflar stantta tematik bir bütünlük içinde bir ortaya getirildi. Nejad Melih İhtilal ve Fikret Mualla’nın Bizans’tan esinlenen fotoğrafları, bu mirasın çağdaş sanat üzerindeki tesirini ortaya koyarken, A. Tayfun Öner’in İstanbullu gökbilimci Eugène Antoniadi’nin inanılmaz mesleğini ele alan üç boyutlu animasyonu Bizans’a bilim kurgu merceğinden bakıyor.
Bizans’ı yine keşfetmek
On dokuzuncu ve yirminci yüzyılın başında, İstanbul’da jeopolitik, diplomatik, akademik, sanatsal ve mahallî çıkarların kesişmesi, güçlü ve ortak bir miras olarak Bizans geçmişine dair şuuru artırmıştır. Konstantinopolis’e dair kolaylaştırılmış oryantalist bakışı kırmaya yönelik adımlar atılarak, arkeolojik buluntular akılcı bir yaklaşımla tekrar ele alınmaya başlanır. İstanbul’un Bizans geçmişini belgelemeye çalışanlar, kentin kültürel mirasının korunmasında yol gösterici olmakla sonlu kalmayıp, bilimsel araştırma sistemleri de geliştirir. Bizans’a bilimsel bir yaklaşım getiren ve bugüne kadar gereğince çalışılmamış bu gelişmeler, Pera Müzesi’nde ziyarete açılan İstanbul’dan Bizans’a: Yine Keşfin Yolları, 1800–1955 sergisinde gözler önüne seriliyor.
“‘Öteki’ne yönelik merak”
Bizans mirasının geniş bir ilgi alanına dönüşmesinin birinci defa bu stantta irdelendiğine dikkat çeken küratör Brigitte Pitarakis, “Berlin-Bağdat demiryolunun inşası ve Süveyş Kanalı’nın açılmasıyla 19. yüzyıl sonlarında çağdaş nakliyat ağının temelleri atıldı. Bu gelişmeyle coğrafik ufuklar genişlemeye başlarken, teknolojideki gelişmelerle birlikte geçmiş uygarlıklara ve bugün ‘öteki’ diye isimlendirilen insanlara yönelik merak arttı. Artan bu merak geçmiş uygarlıklar ve bilhassa Bizans hakkında araştırmalar yapılmasına vesile oldu. İstanbul’dan Bizans’a standı, 1800’lü yıllardan 1955’e kadar Bizans’a dair bilgi birikiminin gelişimini ve Bizans araştırmalarının bir disipline dönüşme sürecini ziyaretçilerle paylaşırken, bu farkındalığın oluşmasında İstanbul’un merkezi rolünü inceliyor. Sergi, karmaşık bir mevzu olan çağdaş tarihte Bizans mirasına, devrin siyasal, ekonomik ve kültürel aktörlerinin perspektifinden bakarak ışık tutuyor” dedi.
Bizans mirasının değişen anlamları
Altı kısımdan oluşan standın birinci kısmı, İstanbul’un çok kültürlü kimliğini, kültürel ve entelektüel canlılığını ve Batı’da Bizans çalışmalarının gelişmesine yol açan dinamikleri anlamak için gereken art planı sunuyor. İkinci kısımda Bizans topografyası, mimarlığı, yazıtları ve yapıtları üzerine yapılan araştırmalar sunulurken, üçüncü kısım Bizans yapıtlarına gösterilen ilginin geç devir Osmanlı İmparatorluğu’nun çağdaş devlet imajını perçinlemede, Müze-i Hümayûn’un (bugün İstanbul Arkeoloji Müzeleri) merkezi rolünü inceliyor. Dördüncü kısımda ziyaretçileri, İstanbul’un çağdaşlaşmayla birlikte yok olan ahşap konut dokusuna ve yangın, sarsıntı üzere nedenlerle boşalan yerlerde ortaya çıkan Bizans kalıntılarına ilişkin doküman ve fotoğraflar karşılıyor. Beşinci kısımda Bizans kalıntılarını, yapı ve topografyasını kayıt altına almak üzere mimar, fotoğrafçı, kartograf, ressam üzere farklı disiplinlerden profesyonellerin hazırladıkları detaylı haritalar yer alıyor. Standın son kısmı ise İstanbul’da Bizans’ın tekrar keşfinin yarattığı merakın sanatsal üretime tesirlerini gösteriyor.
Katkıda bulunan kurumlar ve koleksiyonerler
Stantta, İstanbul Arkeoloji Müzeleri’nde yer alan Bizans yapıtlarının yanı sıra; Suna ve İnan Kıraç Vakfı Koleksiyonu’na ilişkin varlıklı fotoğraf ve kitap seçkisine, İstanbul Üniversitesi Ender Eserler Kütüphanesi, Alman Arkeoloji Enstitüsü, Ömer Koç, Serap Kayhan, Dr. Safder Tarim, Büke Uras koleksiyonlarından ve Birmingham Üniveristesi Doğu Akdeniz Arşivi, Dumbarton Oaks Araştırma Kütüphanesi, Fransa Ulusal Kütüphanesi, Collège de France Bizans Kütüphanesi Fonds Whittemore, Paris EPHE, Photothèque Gabriel Millet arşivlerinden derlenen kitap, baskı, harita, fotoğraf, evrak ve fotoğraflar eşlik ediyor.
İlhamını Pera Müzesi’nde düzenlenen İstanbul’da Bizans’ı Keşfetmek: Bilim İnsanları, Kurumlar ve Çabalar, 1800–1955 başlıklı sempozyumdan alan, İstanbul’un 1800 – 1955 yılları ortasındaki ekonomik, kültürel ve siyasal değişimlerinin Bizans mirasına tesirini, Bizans’ın tekrar keşfini ve bu mirasın geniş bir ilgi alanına dönüşümünü aktaran İstanbul’dan Bizans’a sergisi, 6 Mart tarihine kadar Pera Müzesi’nde ziyaret edilebilir.
Hibya Haber Ajansı
