Fiyat İstikrarı Fonksiyonelliği… Merkez Bankacılığı uygulamalarında; fiyat istikrarı, para siyasetinin uzun vadeli temel emelleri olan büyüme ve istihdam için ekonomik ünitelerin karar alma süreçlerinde tesirli olamayacak kadar düşük ve istikrarlı bir enflasyon oranını söz etmektedir. 2006 yılından bu yana Direkt Enflasyon Hedeflemesi rejimi kapsamında para siyasetini şekillendiren TCMB, orta vadede enflasyonda %5 oranında istikrar hedeflemektedir.
Enflasyon Hedeflemesinde Siyaset Uygulamaları Nelerdir? Fiyat ve üretim üzere faktörlerde istikrar sağlanamaması yüksek enflasyon sorununa neden olur. Yüksek enflasyon sorununu geniş vadede çözümlemeye yönelik siyasetlerin katiyen para siyaseti ve maliye siyaseti ekseninde çift taraflı olarak tıpkı doğrultuda uygulanması gerekmektedir. Hasebiyle, denetim alanı dışında görülen enflasyon faktörlerinin merkezi iktisat idaresi tarafından da direkt ele alınabilecek fiyat yönetişimi ile istikrara kavuşturulması amaçlanmalıdır. Bunlar maliye siyasetinin temel alt siyasetleri (vergi, harcamalar, borçlanma ve diğer) kapsamında ele alınır.
Para siyaseti uygulamasında ise; Merkez Bankası, fiyat istikrarının tehlikeye girdiği devirlerde faiz oranlarını artırabilir. Faiz artırmak sıkılaştırıcı, faiz indirmek genişleyici para siyaseti atılımıdır. Olağan olmayan şartlar atlatıldıktan sonra, faiz oranlarını eski haline getirmek olağanlaşma olarak isimlendirilir. Burada değerli olan; para siyasetlerinin enflasyon maksadını sağlamaya yönelik sıkılık derecesinde olmasının ve fiyatlar genel düzeyindeki hissedilir artışın tesirlerini minimuma indirgemek doğrultusunda olmasıdır.
Kur Artışının Enflasyon Üzerinde Rolü Nedir? Bir iktisat şayet dış finansman ve ithal kullanımı ağır bir kompozisyonda ise; Kur artışının enflasyonu olumsuz etkilemesi kelam konusu olabilir. Lokal para ünitesinin kıymet kaybetmesi, ithal girdi kullanımının yüksek olduğu bir iktisatta maliyetleri üst çekecektir. Bu da enflasyonda bozulmaya neden olacaktır. Yüksek enflasyona bağlı olarak enflasyon beklentilerinin de yükselmesi piyasa faizlerini üst çekecektir. Fiyat istikrarını korumak için para siyasetini sıkılaştırmak bu durumda ana seçenek olarak değerlendirilecektir.
İktisatta risk maliyetinin, finansal istikrar ve fiyat istikrarında bozulmaya bağlı olarak meydana gelmesi ve daima yükselen enflasyon beklentileri; bu ortamda faiz indirimlerinin uygulanması basamağında eksik kalan bir modele neden olacaktır. Firmaların finansman maliyetlerini ve kredi şartlarını düzgünleştirme gayesiyle, erken ve proaktif gevşemeler şayet fiyat istikrarını bozucu tesir yaparsa hem piyasa bazlı borçlanma maliyetleri hem de kurda yükseliş meydana gelir. Kelam konusu çapraz tesir, firmaları hem kur hem de faiz maliyetine daha fazla katlanır hale getirebilir.
TÜFE, dolar/lira kuru ve TCMB siyaset faizi karşılaştırması (2016 – 2021)… Kaynak: Bloomberg
Enflasyonun Ana Risk Ögeleri Nelerdir? 2021 yılı lokal ve küresel ekonomik görünümde enflasyonun şu faktörlerden ötürü risk teşkil ettiği gözlemlenmiştir:
· Global Emtia Fiyatları, Arz Açıkları, Güç ve Yarı İletken Krizi (Global ve Türkiye)
· İktisatta Talep Döngüsü (Global ve Türkiye)
· Kur Oynaklığının Artması (Türkiye)
· Faiz Takviyesinden Mahrum Olunması (Türkiye)
· Ticari Kredileri Hızlandırma İsteği (Türkiye)
TCMB’nin Yeni Uygulamaları Nelerdir? Eylül 2021 dönemine kadar siyaset faizini enflasyon üzerinde tutma ve aksi dolarizasyonu destekleme olgusuyla sıkı para siyaseti tabanını koruyan TCMB sıkılık derecesini son 2 ayda kademeli olarak azaltmıştır. Kelam konusu devirde, iki farklı ardışık PPK toplantısında toplamda 300 baz puanlık faiz indirimi yapılmıştır. Bu siyaset düzleminin enflasyon artmaya devam ederken uygulanması kapsamında lokal para bazlı sabit mevduat getirisi, enflasyonun bir epey altında kalırken; borçlanma maliyetlerini temsil eden tahvil faizlerinin yüksek kalmaya devam ettiği görülmüştür.
Fed’in artan enflasyon ve güzel tabanda görülen iktisat doğrultusunda varlık alımlarını azaltma noktasında daha süratli davranması ihtimali görülmektedir. Kasım FOMC toplantısından sonra karar alınan varlık alımlarını azaltma suratının aylık 15 milyar dolardan daha yüksek oranlarda azaltılması, teorik olarak 2022’nin son evresinde öngörülen faiz artırım zamanlamasının da daha erkene kaymasına neden olacaktır.
Fiyat baskılarının devam edeceğine dair işaretler, global arz risklerinin devam ettiği bir ortamda mahallî para aşınmasının da hızlanması durumunda enflasyon konusunda genel zorlayıcı bir duruma neden olabilecektir. Enflasyon risklerinin süreksiz olduğuna dair tezin gücünü yitirdiğini düşünüyoruz. Merkez Bankası’nın manşet enflasyon – çekirdek enflasyon – ticari krediler – cari istikrar – büyüme konseptlerinde son üç saydığımız unsurun daha fazla yük artırdığını tahlil ediyoruz. Bu da, enflasyon riskleri artmasına ve lokal para bedel kaybı potansiyel ve ikincil tesirler açısından zorlayıcı olacak olmasına karşın, faizlerin indirilmesinin devam ettirileceğini düşünmemize temel oluşturuyor.
Lira ve öbür gelişmekte olan ülke para ünitelerinin yılbaşından bu yana mukayeseli yüzdesel değişimi (Faktör 100 ile normalleştirilmiş)… Kaynak: Bloomberg
Sonuç? Merkez Bankası’nın telaffuz ve hareket çerçevesindeki mevcut patika, para siyasetindeki sıkılık derecesinin azaltılmasına yönelik beklentimize destek oluşturuyor. Enflasyon geçiciliği tezine bağlılık, global finansal şartlara yönelik olarak faiz artırımlarının evvelki periyotta başka ülkelerden erken gerçekleştirildiği yaklaşımı (diğer gelişmekte olan ülke merkez bankaları faiz artırıyor ve artırmaya devam etmeleri de bekleniyor), cari istikrara yönelik olarak güzelleştirilen yönlendirmeler ve mecburî karşılık kurallarındaki değişiklikler çerçevesinde, sonlu alan olgusuna ve enflasyonist risklere karşın faiz indirimlerinin devam ettirileceğini düşünüyoruz. Bu kapsamda, 300 baz puanlık büyük faiz indirimi akabinde takip edecek daha düşük oranları indirimler kelam konusu olabilir. Öbür taraftan, uygulanan siyaset tabanına dair çekincelerimiz temelinde yükselen ve volatilitesi artan bir kur, daha yüksek enflasyonun beslenmesi riski ve artan risk maliyeti üzere ögelerin keskin siyaset dönüşümüne zorlaması risklerini belirtmek isteriz.
Kaynak Tera Yatırım-Enver Erkan
Hibya Haber Ajansı
