Koronavirüs enfeksiyonu, bedeni kalp damar hastalıkları ve kanser üzere kompleks kronik hastalıklardan koruyan ve hücre zarında bulunan “LRP1” isimli savunma proteini seviyelerinin düşmesine ve bedenin süreksiz bir müddet için de olsa toksik tesirlere karşı savunmasız kalmasına neden oluyor. İstanbul’un en değerli pandemi merkezlerinden Göztepe Süleyman Yalçın Kent Hastanesi’nde takip edilen 180 hasta üzerinde yapılan araştırma, Kovid-19 enfeksiyonu geçirenlerin, ileride kalp damar hastalıkları ve kansere yatkınlığının artıp artmadığına da ışık tutacak. Sıhhat Bakanlığı ve etik heyet onayı ile Kovid-19’un kan yağları, kalp ve metabolizma üzerinde tesirlerini inceleyen araştırma, dünyanın en büyük kalp kongresi olan Amerikan Kalp Derneği’nin (American Heart Association) Kongresi’nde, düzenleme komitesi tarafından Paul Dudley White International Scholar Ödülü’ne layık görüldü.
KALP HASTALIĞI VE KANSER OLUŞUMUNDA TESİRİ BÜYÜK
Çalışmayı yürüten gruptan Medeniyet Üniversitesi Tıp Fakültesi Dahili Tıp Bilimleri Kısmı Kardiyoloji Anabilim Kısmı Öğretim Üyesi ve Göztepe Süleyman Yalçın Kent Hastanesi Kardiyoloji Kliniği doktoru Prof. Dr. Mehmet Ağırbaşlı, “Hastanemize başvuran 180 hastanın metabolik datalarını izledik. Kovid-19’a yakalanan bireylerde savunma proteini seviyesi çok kısa bir müddet içinde ‘şalterler kapanırcasına’ çok düşük seviyelere iniyor. Kollayıcı protein disfonksiyonu, kalp hastalıkları ve kanserde hastalık oluşumunda tesiri büyük. Kovid’e yakalanan şahısların ileride kanser ve kalp hastalıklarına yatkınlığı artacak mı, bu çok kıymetli bir soru” dedi.
GÖRDÜĞÜMÜZ ŞEY ÇOK ŞAŞIRTICIYDI
Prof. Dr. Ağırbaşlı, “Vücudun metabolik gerilim anlarında kullandığı belirli savunma sistemleri var. Bunlar da belirli gözetici proteinler içeriyor. Bu kollayıcı proteinleri hastanemizde acile başvuran, servislerde yahut ağır bakımda yatan hastalarda araştırdık. Gördüğümüz şey çok şaşırtıcıydı zira Kovid-19, hastalığa yakalanan bireylerde çok kısa bir vakit içinde hami protein seviyelerini düşürerek bedeni savunmasız bırakıyor. Hastalık tabanında gelişen inflamasyon ve sitokin fırtınası, pek çok toksik olabilecek molekülü tabiri caizse başı boş bırakıyor. Hastalık ilerledikçe beden, savunma düzeneklerini tekrar oluşturmaya çalışıyor ama olağana dönmüyor” biçiminde konuştu.
“KOVİD-19’UN BİR ÖZELLİĞİ OLABİLİR”
Hami protein disfonksiyonunun daha evvelce de bilinen bir şey olduğunu ve kronik hastalıklarda, bilhassa iki büyük hastalık kümesinde (kalp damar hastalıkları ile kanser oluşumunda) oluşumunda kilit rolde olduğunu da vurgulayan Prof. Dr. Ağırbaşlı, şu bilgileri verdi:
“Koruyucu protein disfonksiyonunun bu hastalıkların oluşumunda tesirli olduğunu biliyoruz. Fakat Kovid-19’da şimdiye kadar bu etkiyi gözlemlememiştik. İleride bu hastalarda tekrar tıpkı riske maruz kalabilecekleri bir sekel kalıyor mu; dünyada milyonlarca insanı etkilemiş bir hastalıktan bahsediyoruz, bu beşerler Kovid’den iyileşseler bile ileride kronik hastalıklara yakalanma riski, bilhassa iki büyük hastalık kümesi olan kalp damar hastalıkları ve kansere yakalanma riski, başka popülasyonlara nazaran daha mı yüksek olacak? Bunların hepsini ileriki çalışmalar ortaya koyacak. Hami protein disfonksiyonunu Kovid-19’dan evvel de biliyorduk. İnflamasyon olduğu vakit, bu durum süratli bir halde gelişebiliyor. Lakin Kovid-19’da enteresan bir halde, acile müracaat yapan bütün hastalarda bu durumu gözledik. Münasebetiyle bu, Kovid-19’un bir özelliği olabilir. Zira çok çabuk bir biçimde bedenin sistemlerini değiştirebiliyor. Alışılmış ki sonra beden bu metabolik gerilimi anladığı vakit savunma düzeneği olarak hami proteinleri tekrar devreye sokabilir lakin bizim gördüğümüz kadarıyla, ağır bakımdaki hastalarda bu protein seviyeleri büsbütün olağana dönmüyordu.”
“NEREDEYSE YARIM MİLYAR İNSAN BU HASTALIĞA YAKALANDI”
Prof. Dr. Mehmet Ağırbaşlı şöyle devam etti:
“Vücudun kendisinin ürettiği, pıhtılaşmaya karşı kollayıcı olan proteinler var tekrar. Bunların da Kovid-19’da aşağı gittiğini görüyoruz başka çalışmalardan. Biz, kendi çalışmamızda ise LRP1 diye bir moleküle baktık. Bunun ateroskleroz (damar sertliği), inflamasyon ve pek çok hastalıkta hami olduğunu biliyoruz. Kovid geçiren hastalarda bu molekülün çabucak hemen yok denecek kadar azaldığını gördük. Dünyada baktığınızda, neredeyse yarım milyar insan bu hastalığa yakalandı ve güzelleşti. Bu kadar çok insanı etkileyen bir hastalık şayet (kalp, kanser gibi) kronik hastalık risklerini artırırsa bu ileride, sıhhat sistemlerinin de baş edemeyeceği seviyede bir yük getirecektir. Hastalığın nasıl oluştuğunu anlarsınız, tedavi de geliştirebilirsiniz. Örneğin düzgün kolesterol olarak bildiğimiz molekülün içerisinde olan en değerli protein Apo A’nın, sentetik formları var. Bunlar esasen Kovid pandemisinden evvel sepsis dahil pek çok hastalıkta kullanılıyordu. Bizim çalışmamızda baktığımız protein olan LRP’nin ise miyokard infarktüs (kalp krizi) ve öbür hastalıklarda hami rolünün olduğu daha evvelden bilindiği için de bunların sentetik analogları üretilmeye çalışılıp, insanlarda Faz-2 deneylerine geçilmişti.”
“ELİMİZDEKİ EN UYGUN KOZ HASTALIĞA HİÇ YAKALANMAMAK”
Kovid-19’un etkilemediği neredeyse hiçbir sistem olmadığını vurgulayan Prof. Dr. Ağırbaşlı, hastalık epey risk yaratıyorken aşının çok ender görülen yan tesirlerinin polemik konusu edilmesine de değinerek kelamlarını şöyle noktaladı: “Özellikle kardiyovasküler sistem, teneffüs sistemi ve çabucak tüm sistemleri etkiliyor. Bu hastalığın uzun tesirleri hakkında hiçbir şey bilmiyoruz. Hastalığa karşı elimizdeki en düzgün koz şu anda önlemek ya da hastalığa hiç yakalanmamak. Aşıların ise şu anki aktiflikleri son derece güçlü olmakla birlikte yan tesirleri çok çok az. Aslına bakarsınız tıpta kullandığımız bütün tedavilere bakın, hepsinin yan tesir riski olduğunu görürsünüz. Ancak biz, yarar ve ziyanı gözetmek zorundayız. Şayet korunmaya çalıştığınız hastalık çok tehlikeli bir hastalıksa, kimi yan tesirleri kabul eder, o hastalığa karşı tedbir alırsınız. Aşılar da bu kümeye giriyor, kullandığımız bütün tedaviler de bu kümeye giriyor”
180 Kovid-19 hastasının incelendiği çalışmada, LRP1 protein seviyelerinin erken devirde üçte teğe düştüğünü, ilerleyen devirde savunma sistemleriyle toparlamaya başladığını fakat olağana dönemediğini gösterildi. LRP1 ise kalp damar hastalıkları, diyabet, kanser üzere başka kronik hastalıklarla çok alakalı bir protein. Koronavirüsün, bu hastalıklardan bedeni koruyan sistemin en değerli enzimlerinden olan ACE2’yi etkisiz hale getirdiği, öbür hami protein düzeylerinin azalmasının da bu olayla bağlı olduğu düşünülüyor. Türk bilim insanlarının yaptığı bu çalışma ayrıyeten Kovid-19’u ağır geçiren hastalarda da bu sistemlere ilişkin genetik değişimlerin yatkınlık oluşturabildiğini vurguluyor.
