Türkiye Cumhuriyeti’nin kurucusu Mustafa Kemal Atatürk, 10 Kasım 1938’de, saat 9’u 5 geçe Dolmabahçe Sarayı’nda “Türk’ün tarihinde ve gönlünde ebediyen yaşamak” üzere ortamızdan ayrıldı.
Ankara’da güne puslu kasım günleri başlamıştı. Anıtkabir’in inşaatı Atatürk’ün vefatından 15 yıl sonra 1953’te tamamlanmış ve 10 Kasım Salı günü Büyük Önder’in naaşının “muvakkat kabri” Etnografya Müzesi’nden “ebedi istirahatgâhı” Anıtkabir’e nakledilmesi kararlaştırılmıştı. Bu hazırlıklar çerçevesinde, 8 Kasım 1953 Pazar gecesi saat 23.00’te Prof. Dr. Kâmile Şevki Mutlu’nun evininin telefonu çalar, karşıda Ankara Valisi Kemal Aygün vardır ve ateşler içinde hasta yatan Profesör Mutlu’yu Atatürk’ün naaşının Anıtkabir’e nakli için kurulan komite ismine aramakta ve onu tıbbi hususlarda misyona davet etmektedir. Vazife 9 Kasım günü yerine getirilecektir. İşte Büyük Önder’in naaşının Etnografya Müzesi’ndeki son gecesi bu türlü başlar. Pekala, Atatürk’ün rahatsızlığı nasıl ortaya çıkmış ve vefatından sonra naaşı Etnografya Müzesi’ne nasıl getirilmişti?
Atatürk, küçüklüğünden beri birçok rahatsızlıkla uğraş etmişti. Kardeşleri Ahmet ve Ömer’in hayatlarını kaybettiği difteri-kuşpalazına o da yakalanmış fakat hastalıktan kurtulmayı başarmıştı. 1896’da girdiği Manastır Askerî İdadisi’nde yakalandığı sıtma rahatsızlığı ile hayatı boyunca gayret edecekti. Kurtuluş Savaş sonrasında Kasım 1923’te ve “Nutuk” üzerinde çalışırken Mayıs 1927’de kalp krizi geçirmişti. Bunlar Atatürk’ün geçirdiği en önemli rahatsızlıklardı fakat onun ortamızdan ayrılmasına yol açan karaciğer rahatsızlığı teşhisi Dr. Nihat Reşat Belger tarafından 22 Ocak 1938’de konulmuştu. Atatürk iki hafta sonra da zatürree tedavisi görecekti.
Resmî bildiriler
Atatürk’ün sıhhatine ait birinci resmî bildirimler, 17 Ekim 1938 günü yayımlandı. Riyaseticumhur Genel Kâtipliğinden (Cumhurbaşkanlığı Genel Sekreterliği) yapılan ve 18 Ekim 1938 tarihli gazetelerde (A.A) rumuzuyla yer alan haber o günün lisanıyla motamot şöyle:
İSTANBUL, 17 A.A.– Riyaseticumhur Genel Kâtipliğinden:
1- Reisicumhur Atatürk’ün sıhhi vaziyetleri hakkında müdavi ve müşavir tabipleri tarafından bugün verilen rapor ikinci husustadır.
2- Reisicumhur Atatürk’ün düçar oldukları karaciğer hastalığı olağan seyrini takip ederken, 16 Birinciteşrin (Ekim) 1938 tarihine tesadüf eden pazar günü apansızın aşağıdaki arazı göstermiştir.
a. Saat 14.30’dan 22.00’ye kadar gitgide artarak devam eden genel zaaf ile hazmi ve asabi araz. Bu saate kadar nabız dakikada 116, teneffüs 22 ve hararet derecesi 36.5 idi.
b. Saat 22.00’den bu sabah saat 10.00’a kadar üstte ismi geçen araz kısmen hafiflemiş ve nabız dakikada 104, teneffüs 20 ve hararet derecesi 37 olmuştur.
c. Yapılan muayene ve müşavere sonucunda tespit ve tatbik edilen müdavattan sonra, genel ahvalde hafif bir salah görülmekle bir arada, vaziyet ciddiyetini koruma etmektedir.
3- Müteakip sıhhi vaziyet raporları neşredilecektir.
İSTANBUL, 17 A.A. – Riyaseticumhur Genel Kâtipliğinden:
1- Reisicumhur Atatürk’ün sıhhi vaziyetleri hakkında müdavi ve müşavir tabipleri tarafından, bu akşam saat 20.00’de verilen rapor ikinci unsurdadır.
2- Bugün, dün akşama nispetle daha âlâ geçmiştir. Asabi arazlarda bir değişiklik yoktur. Nabız muntazam 116, teneffüs 20, hararet derecesi 37’dir.
Müdavi Tabipler: Prof. Dr. Neşet Ömer İrdelp , Prof. M. Kemal Öke , Dr. Nihat Reşat Belger.
Müşavir Tabipler: Prof. Dr. Akil Muhtar Özden, Prof. Dr. Hayrullah Diker, Prof. Dr. Süreyya Hidayet Serter, Dr. Abravaya Marmaralı , Dr. Mehmet Kamil Berk. 17 Ekim 1938’de yayımlanmaya başlanan resmî bildirimler, 22 Ekim’e kadar aralıksız devam etti. 22 Ekim 1938 tarihinde yayımlanan Resmi Tebliğ’de, tekrar tıpkı tabiplerin imzalarıyla hastalığın olağan seyrine döndüğü ve bildiri yayımlanmasına gerek kalmadığı bildiriliyordu.
22 Ekim 1938’e orta verilen Atatürk’ün sıhhatine ait resmî bildiriler, Gazi’nin durumunun ağırlaşması üzerine, 8 Kasım 1938’de yine yayımlanmaya başlandı. “Ulus” gazetesinin sol üst köşesinde, (A.A) rumuzuyla yayınlanan bildirimde, Atatürk’ün sıhhat durumunun tekrar ciddileştiği kaydediliyordu.
Ümitsizlik hakimdi
Atatürk’ün sıhhatine ait resmî bildirilerin yayımlanmasına 22 Ekim 1938’e kadar orta verilmişti. Bu sıralar, İstanbulluların gözü Dolmabahçe Sarayı’ndaydı. Gazi’nin durumunun ağırlaşması üzerine, 8 Kasım 1938’de bir bildiri daha yayımlandı. Bir ümitsizliğin hâkim olduğu bu bildirimde, Atatürk’ün sıhhat durumunun yenide n ciddileştiği kaydediliyordu. 9 Kasım günü Atatürk’ün sıhhatiyle ilgili üç resmî bildiri yayımlanıyordu. Saat 24.00’de yayımlanan bildirimde “Saat 20.00’den itibaren dalgınlık artmıştır. Genel ahval vahamete hakikat seyretmektedir” deniyordu. Atatürk’ün vefat ettiğine ait, tabipleri tarafından verilen rapor ile “Türkiye Cumhuriyeti Hükümetinin” resmî bildirimi şöyleydi:
“İSTANBUL, 10 (A.A)- Atatürk’ün müdavi ve müşavir tabipleri tarafından verilen rapor suretidir:
Reisicumhur Atatürk’ün genel hallerindeki vahamet, dün gece saat 24’te neşredilen tebliğden sonra her an artarak bugün, 10 ikinci teşrin 1938 perşembe sabahı saat 9.5 geçe, Büyük Şefimiz derin koma içinde terki hayat etmişlerdir.”
YARIN: Bedbaht İstanbul sokakları, Atatürk’ün cenaze namazı…
