Betül Yasemin Keskin / Milliyet.com.tr Gök İlah inancının ve tek ilahlı dinlerin atası sayılan Şamanizm’in, Türklerin İslamiyet’i kabul etmesinden sonra da tesirini göstermeye devam ettiği biliniyor. Tarihçesinin milattan evvel 3-4 binli yıllara dayandığı iddia edilen Şaman gelenekleri, bugün de hayatımızın pek çok alanında tesirlerini gösteriyor. İşte şamanlığa dair bilinmeyenler ve yanlış inanışlar…
‘ŞAMAN ÖTEKİ DÜNYA İLE BAĞ KURABİLİR’
Şamanizm, milyonlarca yıldır varlığını koruyan, her bir coğrafya için değerli sayılabilen bir hayat biçimi olarak tanımlanıyor. Bazılarına nazaran bir din olan şamanlık, aslında bir dinden çok hayat kılavuzu. Galatasaray Üniversitesi öğretim üyesi Doç. Dr. Ali Faik Demir, Şamanizm kavramından çok ‘şaman’ kavramının daha gerçek olduğuna inanıyor.
Şaman kültürü için bugün Sibirya’da, Kafkasya’da aslında Türklerin kadim dini olduğu söylense de Doç. Dr. Ali Faik Demir, Şamanizm’i bir semavi din olarak düşünmenin hakikat olmadığını, Şamanizm denildiğinde şamanların bir hayat kılavuzu, hayat rehberi olduklarını söylemenin daha yerinde bir tarif olacağını belirtiyor. Şamanın sağlıktan başlayarak birçok alanda, öteki dünya ile bağ kurmakla, insanlara rehber olmakla vazifeli olduğunu söyleyen Doç. Dr. Demir, Şaman’ın kitlesel değil mahallî olduğunu ve her şamanın kendi topluluğunun rehberi olduğuna dikkat çekti.
‘ŞAMAN OLUNMAZ, DOĞULUR’
Şamanlık sonradan elde edilebilen bir güç üzere algılansa da bu vazife, kişinin tercihine bağlı olarak gelişebilir mi? Şaman ve Şamanist tıpkı şeyi mi temsil ediyor? Soy bağıyla Şaman olan ve kendini biyoşaman olarak tanımlayan Zeynep Deniz Özden, “Herkes şamanist olabilir lakin şaman olamaz. Şaman olabilmek için belirli başlı eğitimlerden geçmek, öngörü, duru görü ve duru işiti üzere doğuştan gelen özelliklere, tabiat ve doğaüstü varlıkları ve güçleri yönetebilme kabiliyetine sahip olmak gerekir” dedi. Özden, gerçek şamanlığın doğuştan olduğunu, bir kişinin şaman yaşayış biçimi tercih edebileceğini lakin şayet soydan gelen bir Şaman olma durumu yoksa o kişinin sadece bitkilerden ilaç yapabilen ‘otacı’ olabileceğini söyledi.
‘ŞAMANLAR DÜNYANIN HER YERİNDELER’
Bilinenin bilakis şaman sadece Türklere mahsus bir inanç değil. Şamanların dünyanın her bölgesinde her coğrafyada olduğunu söyleyen Doç. Dr. Ali Faik Demir, “Şaman kavramı sırf Orta Asya’ya has değil. Latin Amerika, Sibirya, Orta Asya, Afrika’da her yerde lokal rehber diyebileceğimiz şamanlar var. Bunların ortak tarafı ise her birinin ritminin olması” diye konuştu.
Bilhassa Türk şamanların davul kullandıklarını, ritim eşliğinde kendilerinden geçme halleri olduğunu biliyoruz. Doç. Dr. Demir, şamanların ritüelleri esnasında kendilerinden geçme halini ruhtan ruha, vücuttan vücuda geçmek olarak tanımlıyor. Peru, Orta Asya, Afrika ve Sibirya üzere coğrafyalarda bilhassa kendinden geçiren, uyuşturan bitkiler kullanıldığını söyleyen Doç. Dr. Demir, “Bugün Sibirya’da, Hakasya’da aşikâr yerlerde şaman mizacına sahip olan birçok insan var. Günümüzde bilhassa Kuzey Rusya’da bu formda yaşayan şamanları görmek mümkün” ifadelerini kullandı.
‘DÜNYALAR ORTASINDA DOLAŞABİLMEK İÇİN ÜZERLERİNDE TAŞIYORLAR’
Doç. Dr. Ali Faik Demir, gerçek bir şamanın bağını tabiatla kurduğunu; yer altıyla, yer üstüyle, yıldızlarla bağlantıya geçerek dünyalar ortası seyahat ettiğine inanıldığını söyledi. Demir, şamanların üzerinde kuş, kurbağa, yılan üzere hayvanlara ilişkin belirli organlar taşıdığına zira tabiattan modüller barındırmalarının dünyalar ortasında dolaşabilmek için değerli olduğuna değindi. Şamanların çıkardıkları seslerin bile tabiattaki canlıları andırmasının sebebinin, şamanların tabiat ile güçlü bağlar kurmalarından kaynaklandığına dikkat çekti.
‘ÖZEL GÜÇLERİ VARDIR’
Merak edilen bahislerden biri de Şamanların özel yeteneklerinin olup olmadığı… Doç. Dr. Ali Faik Demir, bir kişinin şaman olduğunu her şeyden evvel kendi kümesine ispatlaması gerektiğini söyledi. Doç. Dr. Demir, “Şamanların özel güçleri olduğuna inanılıyor. Örnek vermek gerekirse öteki dünyadan haber alabildikleri, ruhlarla, hayvanlarla konuşabilmeleri olabilir. Öğrenilen bilgi ile Şaman olunamaz, kişi fakat hissedilen bilgilerle şaman olabilir” dedi.
Burada kıymetli olan birilerini makus ruhlardan arındırmak, birilerine şifa olabilmek ya da hastalığının geçmesine vesile olabilmek. Hasebiyle bu süreçleri yapabilmek için o gücün olması gerekir. Şifacı, dokunarak hastalıkları iyileştirebilen bireye denir ve bunun için özel bir güce muhtaçlık vardır. Yalnızca bitkilerden ilaç yapmak ise ‘otacı’lıktır ve otacı olmak için doğuştan şaman olmak gerekmez. Şaman ve biyoşaman Zeynep Deniz Özden, “Şamanizm inancının en hoş yanı, dünyada yaşayan tüm canlıları akrabası olarak görmesidir. Şamanların duru görü, duru sezi, duru işiti ve transa geçme üzere özel güçleri vardır” dedi.
‘DOKUNDUĞUMUZ HER EŞYADA DNA’MIZI BIRAKIRIZ’
Şaman inançlarından en farklı olanı, eşyaların da ruhlarının olduğuna inanılması. Dokunduğumuz her nesnede DNA’mızı ve ruhsal izimizi bıraktığımızı ve onların bizden daha uzun yaşadığını söyleyen Zeynep Deniz Özden, “Düşünün bir insan, bir hayvan, bir bitki ölüp toprağa ve suya karıştığında bulut oluyor, yağmur oluyor ve her diyarı geziyor. Kumdan yapılmış aynada, ahşaptan oyulmuş sehpada ve yediğimiz içtiğimiz her şeyin içinde hepimizden bir modül var. Bilhassa konutlarımızda çok kullandığımız aynalar ve çok antika kabul ettiğimiz ahşap nesnelerde taşıyıcı özellikler bulunuyor. Gerçek bir şaman bilmediği birinden kalmış bir eşyayı kullanacaksa onu özel metotlarla, genelde dolunay vakti gücünü temizleyerek kullanılır hale getirir. Konutunu, eşyalarını ve ritüellerini konumlandırırken ayın ve güneşin hareketlerine ve istikametlere dikkat eder” diye konuştu.
BİYOŞAMAN KİME DENİR?
Kendini biyoşaman olarak tanımlayan Zeynep Deniz Özden biyoşaman terimini kullanan birinci kişi olarak kendini söz ediyor. Deniz Özden, “Benim görüşüme nazaran biyoşaman, biyo-enerji ve frekansları da kullanarak şifa çalışması yaptığı kişinin görünür görünmez alanlarına geçebilen kişidir. Şaman yani şifacı, tabiattaki bütün nesneleri farklı farklı ritüellerde kullanabilir. Her şifacının genel geçer olmakla birlikte uzmanlaştığı güzelleştirme metodu vardır. Bu bazen kurşun dökmektir, bazen kaya tuzuna yatırıp özel çalışma yapmaktır, bazen şifalı otlar ve tütsülerle günlerce süren alternatif metotlar kullanmaktır. Benim uzmanlaştığım alan kurşun dökme metoduyla birlikte 5 duyunun dahil olduğu, dokunarak tarama, ortamdaki kurşun eriğinden ortaya çıkan çeşitli gazlar, ortamdaki tütsülerden çıkan çeşitli kimyasallar, su içirmek, davul ve 6. hisle bir arada çalışmaktır. Burada biyo-enerji ve frekansta yükselmeyi sağladığım için kendimi nitelendirirken biyo-enerji çalışması da yapabilen bir şaman olduğumu düşündüğüm için biyoşaman sözünü kullandım” diye konuştu.
‘DOĞANIN BİR PARÇASIYIZ’
Şamanlık tarihçesi milattan evvel 3-4 bin yıllara kadar uzanan en kadim inanç sistemlerinden. Pekala, Ural/Altay dağları ve Hazar Denizi kıyılarından dünyaya yayılmış bu kadar eski bir inanç sistemi nasıl oluyor da hayatta kalmayı başarabiliyor? Zeynep Deniz Özden, “Şaman ritüellerin günümüze kadar uzanmasının en büyük sırrı, var olduğundan itibaren göçebe toplumların gittikleri yerlere bunları taşımasından kaynaklanır. Yazılı bir metin olmamasına karşın lisandan lisana, gönülden gönüle genetik kültürün getirdiği hafızayla günümüze kadar çok az farklarla gelmiştir. Tabiattan geldiğimiz, tabiatın bir modülü olduğumuz için bir bütünleşme gerçekleşmiştir. Son 10 yıldır dünyamızdaki dijital gelişim insanları birbirinden kopardığı için klasik ve çağdaş tıbbın da kabul etmiş olduğu alternatif tedavi metodu olarak da günümüzde kendine bir yer bulabilmiştir” dedi.
‘FARKINDA OLMADAN ŞAMAN ÜZERE YAŞIYORUZ’
Şaman geleneklerine ilişkin günümüzde de geçerli olan uygulamalar var. Aslında hepimiz farkında olmadan günlük hayatımızda şaman geleneklerini uyguluyor, tabir-i caizse şaman üzere yaşıyoruz. Nasıl mı? Kurşun dökmek, giden birinin akabinde su dökmek, lohusa bayanlara ve yeni doğan bebeklere hatta gelinlerin beline kırmızı kurdele bağlamak, nazar boncuğu ve nazar olgusu günümüzde rastladığımız şaman adetlerinden birkaçıdır.
Türkiye’deki mevlitlerde, ibadetler ve ayin sırasında davul ile kopuz kullanılarak ilahiler söylenmesi, su içerken başın elle desteklenmesi, doğumun ve vefatın 41’inci gününde uygulanan dua ve kutlamalar, ölen kişinin üzerine bıçak konması da günümüze kadar ulaşmış şaman geleneklerinden.
‘BEBEĞİ TUZLAMAK BİR ŞAMAN GELENEĞİ’
Şamanlar, ruhun vücudu 40 günde terk ettiğini, doğan çocukların da dünya boyutunu 40’ıncı günde benimsediklerini kabul ediyorlar. Hatta bebeklerin 40’ıncı günde kaya tuzu konmuş suyla yıkanması da bununla ilgili. Uzun yıllardır süren, ağaçlara bez kesimleri bağlayıp dilek ve niyetlerde bulunmak, mezar, türbe ve gibisi yerlerin ziyareti, mezarlara taş dikilmesi hatta mezarların ayak ucunda bulunan su kısımları, ruhların susadıklarında içmeleri içindir. Oradan kuş ve böceklerin su içmesinin de ruha yarar vereceğine inanılır.
Köpeklerin vakitli vakitsiz ulumasının uğursuz sayılması, birtakım insanların sıra dışı özellikleri ve berbat ruhlara ilişkin güçleri olduğuna inanılıp onu önlemek için nazar boncuğu takılması hatta yeni doğan bebeklere nazardan korunmaları için çörek otu takılması inanışının temelinde de şaman geleneği yatıyor.
‘TAHTAYA VUR, AMAN ŞEYTAN KULAĞINA KURŞUN…’
Bilhassa Anadolu’da kilim ve elbise desenlerinde kurt, baykuş, at ve yılan üzere figürlerin ziyadesiyle kullanıldığını biliyoruz. Bunun sebebi de şamanlığa dayanıyormuş. Hayvan motiflerinin yeri ve bireye koruduğuna inanılırmış, hasebiyle sık sık bu motiflere rastlıyoruz. Çeşitli otları yakarak tütsü yapmak, koku yoluyla alınacak kimyasalların daha çabuk tesir ettiğine inanılmasından geliyormuş. Negatif bir durumda, berbat sözler konuşulduğunda tahtaya vurup kulağı çekerek, “Şeytan kulağına kurşun” demek çabucak hemen her gün farkında olmadan yaptığımız, alışkanlık haline gelen şaman geleneklerinden.
‘ARTIK MİSYONUMU YAPMANIN VAKTİ GELMİŞTİ’
Bir kişinin şaman olması için bunun doğuştan gelmesi gerektiğini söyledik. Doğuştan şaman olan Zeynep Deniz Özden kendi kıssasını de anlattı. Özden, şöyle devam etti: “Üç çocuklu bir ailenin üniversite okumuş, eğitimli bir ferdiyim. Anne soyumda, anneannem ve onun annesi Kam’dır ve ebedir. Baba soyumda ise babaannemin dedesi Rusya’da Ortodoks kilisesinde papaz olup günümüzde ifrit musallatını şifalandıran bir din adamıydı. Şaman bilgilerine doğduğumdan beri sahibim. 29 torunu olan anneannem istihare namazı ile üst üste görmüş olduğu el verme merasimini bana yapması gerektiğini bilgi olarak aktardı.
Bahsin ne olduğunu tam anlayamayacak yaştayken şifacı olan anneannem tarafından bana teslim edilen kurşun döküm uygulamasını öğrendim. Bu olaydan çok kısa sonra, zannedersem öleceğini de hayalinde gören anneannem vefat etti. Uzun yıllar düş ve çeşitli nesnelere bakarak etrafımdaki beşerlerle ilgili ve aklımın erdiğince dünyayla ilgili öngörülerde bulundum. 14 yıllık kurumsal hayatımdan sonra şifacılıkla ilgili bilgileri hayata geçirmem gerektiği bilgisi bana ulaştı, artık vakti gelmişti. 2004 yılından beri profesyonel olarak kurşun dökümü ve manyetik alan temizlemesini kendime istikamet olarak benimsedim. Çeşitli eğitimler ve seminerlerle de bunu pekiştirdim.”
Doğuştan şaman olan Zeynep Deniz Özden, insanları şamanlık konusunda bilgilendirmek ve taşıdığı misyonunun hakkını verebilmek için projeler geliştirmeye de devam ediyor.
