Covid-19 pandemisi yaklaşık iki yıldır hayatımızda. Bu süreçte nice başarı hikayelerine şahit olduk. Özellikle salgının ilk dönemlerinde dünyanın dört bir yanındaki sağlık çalışanlarının gece gündüz demeden canlarını hiçe sayarak kurtardıkları hayatlar tarih kitaplarına yaldızlı harflerle yazıldı.
Ancak bir başarı hikayesi var ki sadece pandemi için değil, gelecekte tıp alanında yapılacak çalışmalar için de büyük önem arz ediyor. Mesajcı RNA ya da daha yaygın bilinen kısa adıyla mRNA teknolojisinden ve bu teknolojiyi kullanan aşılardan bahsediyoruz. Ülkemizde de kullanılan Pfizer/BioNTech aşısı ile Moderna aşısının temelini oluşturan bu mRNA, günümüzde koronavirüs karşısında insanlığın en büyük silahlarından biri olarak görülüyor.
Çok kısa bir süre içinde virüse karşı çok etkili aşılar geliştirilmesine olanak sağlayan mRNA teknolojisinin gücü bununla da sınırlı değil elbette. Bilim insanları yakın gelecekte bu teknolojiyi kullanan birçok başka aşının üretileceğini, mRNA aşıları sayesinde tıpkı Covid-19’a olduğu gibi birçok başka hastalığa da dur denebileceğini belirtiyor.
İngiltere’de yayımlanan The Guardian gazetesi, geçtiğimiz günlerde, bu hastalıklardan dördüyle ilgili mRNA aşısı çalışmalarını mercek altına alan bir haber yayımladı. Gazeteye konuşan uzmanlara göre, mRNA teknolojisiyle üretilmiş grip, kanser, sıtma ve HIV aşılarının müjdeleri çok yakında geliyor.
Biz de The Guardian’ın bu haberi vesilesiyle hem mRNA aşılarının geçmişine ve çalışma prensiplerine dair hafızaları tazelemek, hem de yakın geleceğine dair beklentilere biraz daha yakından bakmak istedik. İşte tüm ayrıntılar…
TEMELLERİ 1970’LERDE ATILDI
Covid-19 aşılarıyla ilgili tartışmalarda en sık dile getirilen sorulardan biri şu: “Bu kadar kısa zamanda bu teknoloji nasıl geliştirildi?” Halbuki mRNA teknolojisi yeni değil, geçmişi 1970’li yıllara dayanıyor.
Macaristan doğumlu bilim kadını Katalin Kariko’nun temellerini attığı bu teknolojinin potansiyeli 1990’ların başında fark edildi. 1998’de Kariko’nun yolu HIV aşıları üzerine araştırmalar yürüten Drew Weissman’la kesişince, mRNA çalışmalarındaki ilerleme de hızlandı.
Umudun adı mRNA
mRNA: Bir zamanlar kimse ciddiye almıyordu, bugün dünyayı kurtarıyorHaberi Görüntüle
2010’ların başında Moderna ve BioNTech isimli iki küçük biyoteknoloji startup’ının Kariko ve Weissman tarafından geliştirilen teknolojinin lisansını satın almasıyla da Covid-19 aşılarının temelleri atıldı. Pandemiden önce BioNTech, mRNA teknolojisiyle kanser aşısı üretmeye odaklanmıştı. Grip gibi hastalıklara karşı aşı üretimi kullanılması ise henüz düşünce aşamasındaydı. Moderna da benzer şekilde kanser ilaçlarında bu teknolojiyi kullanmak için çalışıyordu. Şirket aşı çalışmalarına başlayalı çok olmamıştı.
